၂။ ေဖ့စ္ဘုတ္စာမ်က္နွာေပၚတြင္ (လူတိုင္းတင္ခ်င္ရာတင္ေနေသာေၾကာင့္) ေျပာခ်င္ရာေျပာေနသည္ကို လက္ခံပါသည္။ သို.ေသာ္ ပရင့္စာမ်က္နွာေပၚတြင္ အမ်ားျပည္သူ အထင္မွားေစရန္ တင္လာျခင္းမ်ိဳးကို သည္းမခံနိုင္ပါ။ ျပည္သူ၏ အျမင္မက်ယ္မွဳကို ခုတုန္းလုပ္သည္ဟုပဲ ျမင္ပါသည္။
၃။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ေသေၾကာင္းႀကံေသာ လူနာႏွင့္ေတြ.ရန္ ေဆးရံုသို.သြားသည္။ သတင္းေထာက္သတင္းလာယူရင္ျပန္ေတာ့ဟု ေျပာေသာ ဆရာ၀န္မ်ားကို မေျခမငံေျပာသည္၊ အေပၚစည္းမွေျပာသည္၊ ရိုင္းစိုင္းသည္ဟု စြပ္စြဲကာ ဂ်ာနယ္ စာမ်က္ႏွာေပၚတင္လာသည္။ ေနာက္ ဂ်ာနယ္လစ္ကြန္ယက္ အတြင္းေရးမွဴးဆိုသူကလည္း 'ေဆးရံု၀င္းအတြင္း သတင္းယူခြင့္ရွိမရွိ၊ သတင္းေထာက္အား ၀င္ေရာက္ခြင့္ ျပဳမျပဳ ေမးခြန္းထုတ္ စရာ ျဖစ္လာပါသည္။ သတင္းေထာက္မ်ားလည္း ၀ိုင္း၀န္း ေမးျမန္းကာ ယခုကိစၥကို လူသိမ်ားေအာင္ လုပ္သင့္သည္ဟု ယူဆပါသည္။ ဥပေဒအရ မည္သို႔ ညြႊန္ၾကားထားသလဲ စသည္အခ်က္မ်ားကို ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြး အေျဖရွာသင့္ပါသည္' ဟု ေၾကညာခ်က္သဖြယ္ ထုတ္လာပါသည္။ ဆိုေရးရိွလာသျဖင့္ ဆိုရပါမည္။
၄။ ရိုင္းစိုင္းသည္၊ အေပၚစီးမွ ဆက္ဆံသည္စေသာ မွတ္ခ်က္မ်ားကိုဖယ္ထား၍ (တကယ္ေတာ့ ထိုသို.ေျပာမွသိမည့္သူမ်ားကို ထိုသို.ေျပာျခင္းျဖစ္ဟန္တူပါသည္၊ သူရို.လိုပဲ ထင္ရာမွတ္ခ်က္ေပးၾကည့္ျခင္းပါ) မူရင္းတရားကိုယ္ကို ၾကည့္လွ်င္ လူနာနွင့္ေတြ.လိုျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ လူနာမွ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ေသေၾကာင္းႀကံသည္အထိ စိတ္ကစင့္ကလ်ားျဖစ္ေနရွာေသာ လူနာျဖစ္ပါသည္။ တာ၀န္မဲ့လြန္းပါတကားဟု မွတ္ခ်က္ခ်ရန္မွတပါးအျခားမရိွပါ။
၅။ ၁၉၉၃ ဇူလိုင္၁ရက္ေန.တြင္ က်င္းပေသာ RESOLUTION 1003 (1993) on the ethics of journalism ေၾကညာခ်က္တြင္ ပုဂၢလိက လံုၿခံဳခြင့္ (Right of individuals to privacy) ကို ေလးစားရန္ အတိအလင္း ဆိုထားပါသည္။ ထို.အျပင္ ျပည္သူလူထု အခ်က္အလက္မ်ားကို တာ၀န္ယူထားေသာ အဖြဲ.အစည္းမ်ား၊ ရံုးမ်ားအေနျဖင့္ ျပည္သူတို.၏ ပုဂၢလိက လံုၿခံဳခြင့္ကို (အျခား အမ်ားနွင့္ ဆိုင္ေသာ ဆံုးရွဳံးမွဳ နွင့္ မသက္ဆိုင္ပါက) ကာကြယ္ေပးရန္တာ၀န္ရိွေၾကာင္းလည္း ေဖၚျပထားပါသည္။ ေဆးရံုလူနာသည္ ဆရာ၀န္၏ ေစာင့္ေရွာက္မွဳေအာက္တြင္ ရိွေနပါသည္။ သတင္းဦး သတင္းထူးအတြက္ လာေသာ သတင္းေထာက္သည္ ထိုသို.ေသာ သာမန္က်င့္၀တ္ေလးကိုပင္မသိပဲ အမ်ားျပည္သူေဆးရံုကို (ကိုယ့္အေဖ အိမ္ကဲ့သို.) စြပ္ကနဲ ၀င္၍မရပါ။ ေဆးရံုသည္ သက္ဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္၊သူနာျပဳ၊၀န္ထမ္းမ်ားနွင့္ လူနာ၊ လူနာေစာင့္၊ လူနာနွင့္ ပတ္သက္ေသာဧည့္သည္မွတပါး အျခားသူလာခြင့္မရိွပါ။ လာခြင့္ရိွေစရန္ သက္ဆိုင္ရာ၏ ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းခံရံုမွတပါး အျခားမရိွပါ။ သက္ဆိုင္ရာမွ ျငင္းပယ္ခြင့္ရိွေၾကာင္းကိုလည္း သိေစခ်င္ပါသည္။
၆။ သက္ဆိုင္ရာဟု ေျပာေသာအခါ ယခင္ စနစ္ေဟာင္းက စိတ္မ်ား မကုန္ေသးဟု ေမးေင့ါခ်င္သူမ်ားရိွလာပါလိမ့္မည္။ စနစ္ေဟာင္းေခတ္ေဟာင္းႏွင့္ မဆိုင္ပါ။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းဟူသည္ စနစ္သစ္ေခတ္သစ္တြင္ ပိုလိုပါသည္။ (တာ၀န္ခံဆရာ၀န္၊ ေဆးရံုအုပ္ခ်ဳပ္သူတို.လည္း သက္ဆိုင္ရာဟူေသာ စာရင္း တြင္ပါပါသည္) သတင္းေထာက္သည္ သတင္းေထာက္ က်င့္၀တ္ေတာ့သိရေပမည္။ ရီဆိုလူးရွင္း ၁၀၀၃ အရေျပာရလွ်င္ သတင္းအခ်က္အလက္ေဖၚျပခြင့္ကို ကိုင္ထားခြင့္ရရံုႏွင့္ ပုဂၢလိက လံုၿခံဳခြင့္ကို မေလးမစားထိပါး၍ မရေၾကာင္း သိေစလိုပါသည္။ ထိုလံုၿခံဳခြင့္ကို ကာကြယ္သူမ်ားအားလည္း အမ်ားျပည္သူ ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေစရန္ သတင္းအခ်က္အလက္ရယူပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေရာခ်၍ မရပါ။ သတင္းအခ်က္အလက္ရယူပိုင္ခြင့္သည္ အမ်ားျပည္သူ၏ အက်ိဳးစီးပြားကို ထိခိုက္လာဖြယ္ရာရိွမွသာ အက်ံဳး၀င္ပါသည္။ မီဒီယာလုပ္ပိုင္ခြင့္ကို လက္နက္သဖြယ္ အသံုးျပဳကာ ကုိယ္က်ိဳးရွာျခင္းကို အမွန္တရားသဖြယ္ ေျပာေနသည္မွာ ရွက္ဖို.ေကာင္းပါသည္။
၇။ ထည့္ေျပာရန္ရည္ရြယ္ရင္းမရိွေသာ္လည္း လိုအပ္သည္ထင္၍ တစ္ခ်က္ခန္.ေျပာပါဦးမည္။ သတင္းေထာက္ဟူသည္ သတင္းနွင့္ မွတ္ခ်က္ကို ခြဲနိုင္ရပါမည္။ သတင္းကိုသာ ေဖၚျပခြင့္ရိွပါသည္။ မွတ္ခ်က္ေပးလိုလွ်င္ ေဖၚျပထားေသာ သတင္းအေပၚသာ အေျခခံ၍ မွတ္ခ်က္ေပးရပါမည္။ ရိုင္းစိုင္း၊ အေပၚစည္း၊ မေျခမငံဟူေသာ မွတ္ခ်က္မ်ားသည္ ရည္ရြယ္ရင္းရိွရိွ ျပည္သူနွင့္ ဆရာ၀န္ကို တိုက္ေပးလိုက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ မလုပ္ေကာင္းပါ။ သတင္းေထာက္က ခံစားခ်က္မထိန္းႏိုင္လွ်င္ေတာင္မွ အယ္ဒီတာက ထိန္းထိန္းသိမ္းသိမ္း ရိွရပါမည္။ထိုသို. တိုက္ေပးခဲ့သည္မွာ မ်ားေနပါၿပီ။ ျပည္သူမ်ားအထင္မွား၍ ေဆးရံုမလာပါက နစ္နာသူမွာ ျပည္သူမ်ားသာျဖစ္ပါသည္။ မလုပ္ေကာင္းပါဟု ထပ္မံသတိေပးပါသည္။
၈။ ေစာ္ကားလိုစိတ္နွင့္ ေရးျခင္းမဟုတ္ပါ။ အမွန္အတိုင္းေျပာရလွ်င္ ကင္မရာကိုင္ရံုနွင့္ ေနရာတကာ ၀င္ခြင့္ရိွၿပီထင္ကာ လူတကာကို ၿခိမ္းေျခာက္ခြင့္ ရိွၿပီထင္ေနေသာ 'သတင္းေထာက္ ငေပါမ်ား' ေၾကာင့္ က်န္ေသာ မွန္ကန္စြာႀကိဳးစား အားထုတ္ေနၾကေသာ က်င့္၀တ္ျပည့္ သတင္းေထာက္မ်ား ထိခိုက္မည္စိုးသျဖင့္ ေရးရျခင္းျဖစ္ပါေၾကာင္း။
၉။ အျခားဆိုရန္မရိွပါ။
Thet Ka Moenyo Facebook
အင္မတန္ေကာင္းမြန္ေသာပညာေပး ေရးသားသတိေပးခ်က္ပါ။
ReplyDeleteသက္ဆိုင္သူမ်ား အသိအရွက္တရားၿဖင့္ ေဆာင္၊ေရွာင္ႏိုင္ပါေစ။